ÜÇMÜSTÜ
Çocuk tanrıçası. Çocukları kötü ruhlardan korur. Üç boynuzu vardır. Burada üç tane (tek rakamlı), yani kötü varlıklara ait olan sayıda boynuzu bulunması ilgi çekicidir. Bu durumdan onun kötücül bir varlık olması gerektiği akla gelir fakat tam aksine çocukları korumaktadır. Buna yönelik yapılabilecek bir açıklama şu olabilir: Çocukları kötü ruhlardan koruduğu için en az bu kötü varlıklar kadar güçlü olmalıdır.
ÜLGEN
İyilik tanrısı. "Bay ülgen" olarak anılır. Göğün 16. katında oturur. Kayra Han'ın oğludur. Altındağda, altın kapısı olan altın bir sa¬rayda yaşar. Altın bir tahtı vardır. Kayra Han'dan sonra ikinci derecede öneme sahiptir. Göğün hakimidir ve gök cisimlerini yönetir. Gök cisimlerinin her biri kendisine ulaşmak isteyen şaman için bir engeldir. En güçlü şaman bile en fazla Altınkazık'a (Kutup Yıldızı) kadar ulaşabilir ve daha öteye gidemez. Astronomik ve meteorolojik olayların ilk kaynağıdır. Güneş, ay ve yıldızlardan (tüm gökcisimlerinden) çok uzakta yaşar. İyilik yapmayı sever. Yaşlı ve bilge bir görünümle betimlenir. Üç börkü vardır. Uzun sakallı ve uzun saçlıdır.
Yanında büyük bir kalkanı bulunur, elinde şimşekler gönderen bir yayı vardır. Dallı budaklı topuzu Yaşam Ağacı'nın köklerine benzer. Yıldırımlar onun silahıdır ve bunlarla vurduğu yer kutsallık kazanır. Kendisi için parlak, gürleyen, yakıcı, şimşekçi gibi sıfatlar kullanılır. Mavi renkle simgelenir. Dünyayı taşımaları veya destek olmaları için üç tane balık yaratmıştır. Biri sağında ve diğeri solunda iki ak güneş bulunur. Biri ak, diğeri kara iki taşla gelerek (veya Korbolko kuşuyla göndererek) insanlara ateş yakınayı öğretmiştir. Ezeli ve ebedi kabul edilir. Evrenin başlangıcında yalnızca Ülgen ve Erlik vardır. Kaz ve kuğu kılığına girerek sonsuz suyun üzerinde uçarlar. Ülgen her zaman Erlik'ten daha güçlüdür ve yaptığı hileleri anlayarak onu cezalandırır. Birkaç yerde karısının adı "Taz Hanım" (Kel Hanım) olarak geçer. Bindiği hayvan da Kelke adlı kel bir öküzdür. Üç, altı, dokuz ya da on iki yılda bir görkemli törenler yapılarak kendisine beyaz kısrak kurban edilir. Komşu kavimlerden olan Vogullarda "Ulgon" adıyla tanınır ve ateşin kaynağı olarak görülür. Yedi kızı vardır ve hiçbirinin adları bilinmez. Yedi oğlu göğün yedi katını simgeler.
Ülgen'in Oğulları
Karağus Han: Kuşlar Tanrısı.
Baktı Han: Lütuf Tanrısı.
Pura Han: At Tanrısı.
Burça Han: Zenginlik Tanrısı.
Yaşıl Han: Doğa Tanrısı.
Kanım Han: Güven Tanrısı.
Karşıt Han: Temizlik Tanrısı
ÜREN
Hasat tanrısı. Ürünlerin bereketli olmasını sağlar. Hasat mevsiminde ekinlerin harman edilmesinde çiftçilere kolaylık ve güç verir. Harman aletlerinin iyelerini (koruyucu ruhlarını) o gönderir.
ÜRGEL
Takımyıldız. Gökyüzünde görülen ve insanların hayal gücüyle belirli varlıklara benzetilen yıldız toplulukları ve kümeleri. Dünyadaki hemen hemen tüm topluluklarda takımyıldızlara söylencelerle ilgili isimler verilmiştir. Türklerde dikkati çeken pek çok takımyıldız vardır ve bunlarla ilgili öyküler anlatılır. Örneğin "Yeteğen'' TakımYıldızı'nın yedi yılkı uğrusu (yedi at hırsızı) olduğu söylenir. Yaygın bir anlatıya göre bir obadan çalarak kaçırdıkları atlar ve peşlerindeki kendilerini kovalayan atlılarla göğe savrulmuşlardır. O yüzden uğruların (haydutların) bu yıldızlara bakarak yollarını buldukları söylenir.
Bazı önemli takımyıldızlar şunlardır:
Yeteğen/Yediger: Ursa Major (Büyükayı)
Kömük/Kümük: Ursa Minor ( Küçükayı)
Ülker/Ülger: Pleiades (Süreyya)
Kovan/Arıkovanı: Praesepe (Yemlik)
Kambar/Kempir: Leo Minor (Küçükaslan)
Karakurt/Karagurd: Cassiopeia (Kraliçe)
Tayaktah/Tayahtah: Orion (Avcı).
VERİÇELEN
Görünmez yılan. Ejderhaya benzeyen devasa yılanlardır. Bulgar Mitolojisi'nde bir şehrin kuruluş efsanesinde o bölgeye gelen bir yiğit Veriçelen'le karşılaşır. Onu öldürmek istediğindeyse yılan Tanrıdan kanat ister ve böylece uçarak oradan uzaklaşır.
Bahattin Uslu’nun Türk Mitolojisi adlı kitabından alıntılanmıştır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder