SİYONİZM

 

Siyonizm, Yahudi halkının politik olarak özerk bir varlık ve bir ulus-devlet oluşturmak amacıyla, başlangıçtaki yurtları olan "İsrail Toprağı"na dönmesini hedefleyen ulusal bir harekettir.

Deyim yenidir: Kudüse hakim bir mevkide bulunan Kutsal Şehir ve Kutsal Kitap zamanından beri İsrail ülkesinin tümünü tanımlayan Siyon Dağı'na göndermede bulunarak ilk kez 1891'de Selbstemancipation (Özkurtuluş) gazetesi redaktörü Nathan Birnbaum tarafından Almanca olarak ifade edilmiştir. Siyonizmin etimolojisi bile İsrail halkını, İsrail Töre'sini ve İsrail toprağını birleştiren bağların eskiliğini çağrıştırır.

Ama "izm" soneki, onu 19. yüzyıl ideolojilerine, özellikle de ulusal hareketlerine bağlar. Siyonizm binlerce yıllık özlemlere dayanıyor olsa da, örgütlü bir hareket konumuna ancak geçen yüzyılın sonlarında gelebilmiştir.

 

Daha adı konmamışken bile Siyonizm, Yahudi halkının ulusal kurtuluşunun siyasi tasarısı olarak, düşünsel düzeyde Hess ya da Pinsker'le birlikte, örgütsel düzeyde de Siyonizme Bağış Hareketi ve çeşitli Palestinophile (Filistinsever) topluluklar aracılığı ile 19. yüzyıl boyunca yavaş yavaş oluşmaya başlamıştı. Siyonizmin Avrupa'daki milliyetçilik hareketlerine kıyasla, görece geç oluşmasının nedeni, modern antisemitizmin meydan okumalarına inandırıcı ve ikna edici yanıtlar verme konusunda yetersizliğinin ortaya çıkmasından önce, emansipasyon (bireysel özgürleşme) ve asimilasyon (özümsenme) ideolojileriyle daha başlangıçta karşı karşıya kalmış olmasıdır.

Tanımın geniş olması, Siyonizmin anlamında olduğu kadar kapsamında da çok farklı biçimlerinin varolmasını getirmiştir. Getto döneminde sınırları rahatça belirlenmiş ve kolayca ayırdedilebilir olan ''Yahudi halkı" nosyonu, "özgürleşme" ile belirliliğini kaybetmiş; ikamet ettikleri ülkelerin yurttaşı haline gelen Yahudiler çoğu kez ayırdedici özelliklerini yitirmişler ve Yahudilik bireysel seçimle dahil olunan dinsel bir topluluk haline gelmişti. Din değiştirmeler ve karma evlilikler yüzünden artık Halakha'nın geleneksel tanımıyla yanıtlanamayan ''Yahudi kimdir?" sorusu ortaya çıkıyordu. Ayrıca "İsrail Toprağı"nın yerinin belirlenmesi pek sorun çıkarmıyorsa da, özellikle Doğu'ya doğru sınırlarının belirlenmesi güçleşiyordu. Ama asıl ayrılıklar, özel olarak, kurulacak varlığın hukuksal statüsü (özerk koloni, ulusal yurt, devlet), ekonomik ve toplumsal yapısı (kollektif ya da özel mülkiyet, liberal ekonomi, kooperatif ya da sosyalist rejim) gibi konular üzerinde yoğunlaşıyordu.

Öte yandan, Siyonist adını verdiğimiz ama tanıma yalnızca kısmen uyan, yani başlı başına değil de salt   karşılaştırma amacıyla bahsedeceğimiz kimi eğilimler mevcuttu. "Siyonsuz Siyonizm"den, Yahudi halkının İsrail dışındaki ulusal yeniden doğuş tasarılarını temsil etmek üzere sözedilmişti. Çok geçmeden toprak seçimi ve böyle bir hak iddiasının temellendirilmesi sorunu belirmiş; boş bir toprak arayışının, burjuva fetihler ve sömürgeci imparatorluklarla "dolu bir dünyada yanılsamadan ibaret olduğu ortaya çıkmıştı.

Bu, "topraksız bir halk için halksız bir toprak" hülyasını temsil eden Filistin mitinin Arap varlığı gerçeğine çarpmasını hatırlatıyor; üzerinde çok hak iddia edilen bir toprak olmasından ötürü, "o topraklar üzerinde fazladan bir ulus mu var" sorusu ortaya çıkıyordu. Ama başka hangi topraklar üzerinde Yahudi devleti kurulabilirdi? Tasarılarda Madagaskar, Arjantin ve Uganda bile yer aldı, ama hepsi de diğer bütün ulusal geleneklere kıyasla hiçbir meşruiyetleri olmamasından ötürü başarısızlığa uğrayacaktı.

"Hristiyan Siyonistler" denen ve teolojik nedenlerle vaatlerin yerine gelmesini ve İsa'nın yeryüzüne dönüşünü hızlandırmak için Yahudilerin topraklarına kavuşmalarına yardım etmeye çalışan eğilimler de görülmüştü. Wurtemberg'deki "Temple Tarikatı gibi kimi piyetist tarikatlar ülkenin kalkınmasına yardımcı olmak ve böylelikle Mesih inancına katkıda bulunmak amacıyla Filistin'de koloniler kurmuşlardı. Bahsettiğimiz akımlar davaya sempatiyle bakılmasını sağlamışlarsa da Siyonizm yalnızca: Yahudi halkının" hareketi olagelmiştir.

SİYONİZMİN KÖKENLERİ

ALAIN BOYER