ANADOLU BEYLİKLERİ

Anadolu Selçuklu Sultanlığı yıkılmaya yüz tutarken Türkmen beyleri Batı Anadolu'da beylikler kurmaya başladılar. Kurulan beylikler şunlardır:

Karaman oğulları, Aydın oğulları, Saruhan beyliği, Menteşe beyliği, Karesi beyliği, Germiyan beyliği, Teke beyliği, Hamit beyliği, Candar oğulları, Eşref oğulları, Kadı Burhanettin beyliği, Pervane oğulları, Çoban oğulları, İsfendiyar oğulları, Ankara Ahiler Cumhuriyeti, Dulkadir oğulları, Ramazan oğulları, Akkoyunlular, Osmanlı beylikleri kurularak, Anadolu'nun birliği bozuldu.

Karaman Oğulları:

Karaman beyliğini kuran (Nure-sofu) beydir. 1250 den 1487 yılına kadar 237 yıl yaşamıştır. Bu beylik (Kapadokya, Likaonya, Kilikya) bölgesine kuruldu. Başkenti (Larende), sonra da Konya idi. Karamanlılar Selçuklular ve Osmanlılarla uğraşmışlardır. Bunları (İkinci Beyazıt) 1487 de ortadan kaldırmıştır.

Aydın Beyliği:

Bu beyliği Mehmet bey kurmuştur. Yerine Aydın bey geçmiştir. Bu devlet 1300 den 1425 tarihine kadar devam etmiştir. Aydın oğulları Ege bölgesinde kurulmuştur. İzmir merkezleri idi. En meşhur beyleri (Umur bey) ile (İsa bey) dir. İkinci Murat 1425 de bu devleti yıktı.

Saruhan Beyliği:

Selçukluların uç beylerinden Saruhan bey kurmuştur. Bu beylik (Lidyada) kurulup başkenti Manisa idi. 1300 den 1410 tarihine kadar devam etmiştir. Bu beyliği de 1410 da Çelebi Mehmet Osmanlı mülküne katmıştır.

Germiyan Beyliği:

Bu beyliği, Türkmenlerin (Avşar beyleri)nden Dündar ailesine mensup (Kerimüddin) Alişar bey kurmuştur. (Frikya) bölgesinde kurulup başkentleri Kütahya idi. 1260 dan 1428 tarihine kadar sürmüştür. En meşhur beyleri Yakub beydir. İkinci Murat zamanında Germiyan beyliği Osmanlılara geçti - 1428.

Karasi Beyliği:

Bu beyliği kuran Danışment oğullarına mensup Türkmen beylerinden Karasi beydir. Karasi beyliği (Mişya) bölgesinde kurulmuştur. Başkentleri Balıkesirdir. Bergama da onlarındı. 1303 den 1345 yılına kadar devam etmiştir. Bu beyliği de 1345 de Orhan Gazi aldı.  

Menteşe Beyliği:

Bu beyliği de Selçuk beylerinden Menteşe bey kurmuştur. Bu beylik (Karya) bölgesinde kurulup Başkentleri (Muğla) idi, toprakları Muğla, Milas, Tavas, Fethiye, Köyceğiz idi. Beylikleri 1330 dan 1426 ya kadar sürdü. İkinci Murat zamanında Osmanlılara katıldı.

Candar Oğulları:

Candar oğulları Oğuzların Kayı boyuna mensubdurlar. Bu beyliği kuran Candar Mehmet beydir. İlk başkentleri Eflani iken sonradan Kastamonu olmuştur. Osmanlılar bunlara (İsfendiyar oğulları) demişlerdir. 1291 den 1461 tarihine kadar devam etmişlerdir.

Fatih Mehmet'in annesi (Hüma Hatun) İsfendiyar oğullarına mensubdur. 170 yıl süren bir Türkmen beyliği idi. Değerli hükümdarlar yetiştirmiştir. Candar oğulları beyliğini 1461 tarihinde Fatih Mehmet kaldırmıştır. Sinop da bunlardan alınmıştır.

Dulkadir Oğulları:

Bu beyliğin kurucusu Karaca Ahmet beydir. Babası Hasan Dulkadir'dir. Bu beylik 1337 den 1522 yılına kadar 185 yıl devam etmiştir. Başkentleri Elbistan'dı. Bunlardan Osmanlı padişahları çok kız almışlardır. Bunlar da Türkmenlerdendir. Yavuz Selim bu ülkeyi 1515 de zaptetti.

Hamit Oğulları:

Bu beyliği Hamit oğlu İlyas bey kurmuştur. Bunlar biri İsparta, diğeri de Antalya olmak üzere iki koldur. Bu beylik te 1280 den 1391 yılına kadar 108 yıl devam etmiştir. Bu ülkeyi 1391 de Yıldırım Beyazıt zaptetti.

Teke Oğulları:

Bu beyliği Hamit oğullarından Mahmut ve Hızır beyler kurmuştur. Başkentleri Antalya idi. 1300 den 1423 yılına kadar 113 yıl yaşamıştır. Bu beyliği de Yıldırım Beyazıt almış, son beyleri Osman bey 1423 de öldürülerek beylik Osmanlılara geçmiştir.

İnanç Oğulları:

Bu beyliği Germiyan oğullarından İnanç bey Denizli'de kurmuştur. 1276 dan 1368 yılına kadar sürmüş ve Osmanlılara geçmiştir.

Ramazan Oğulları:

Bu beyliği de Oğuzların Yüreğir boyu beylerinden Ramazan bey kurmuştur. Başkentleri Adana idi. 1358 den 1608 yılına kadar sürmüştür. 1516 da Yavuz Selim bu beyliği Osmanlı mülküne kattı.

Ankara Ahi Cumhuriyeti:

Selçuklu Devletinin yıkılış sıralarında Anadolu'nun her şehrinde teşkilat kurmuş olan Ahiler, Moğollara karşı mallarını ve canlarını korumak için Ankara'da bir devlet kurmuşlardır. Devlet şekilleri cumhuriyet idi. Yiğit alayları denilen orduları vardı. Devletleri 1290 dan 1354 yılına kadar 64 yıl devam etmiştir. Devlet Başkanlarına (Melik) derlerdi. Meşhur melikler (Ahi Hüsamettin) ve (Ahi Şerafettin), (Ahi Yusuf) du. Ahiler Osmanlılara yardım ettiler. Bu devleti 1354 de Orhan Gazinin oğlu (Süleyman paşa) aldı. Muradı Hüdaverdiger da şehre asker yerleştirdi.

Sahip Ata Oğulları:

Selçuk veziri Sahip Ata Fahreddin Ali ve oğulları kurmuşlardır. Başkentleri Afyon Karahisar'dı. Sonradan Germiyan beyliğine katılmış, nihayet Osmanlılar almıştır.

Bu tanınmış beyliklerden başka 1327 den 1380 yılına kadar devam eden (Erdana oğulları ve Kadı Burhanettin) devleti vardır. Sivas ve Kayseri önemli şehirleri idi. Kastamonu'da (Çoban oğulları), Beyşehir'de (Eşref oğulları), Kelkit'de (Tacettin oğulları), Amasya'da (Kutlu şahlar), Sivas'da (Rahat oğulları) gibi küçük beylikler de kurulmuştur.

Osman Oğulları:

Birinci Alaeddin Keykubat zamanında Moğol tehlikesi üzerine Horasan elinde yaşamakta olan Oğuz Türkmenlerinden (Kayıhanlılar) aşireti, Anadoluya geldi. Başbuğları (Süleyman şah) öldükten sonra oğlu (Ertuğrul Gazi) Söğüt yöresine yerleştirildi. Ölümü üzerine oğlu (Osman Gazi) bir beylik, sonradan kendi adına (Osmanlı devletini) kurdu. Anadolunun idaresi ve egemenliği (Kınık) boyundan (Kayı) boyuna geçti. Selçukluların yıkılmasıyla kurulan beylikleri de idaresine alan Osmanlılar Türkiye tarihini devam ettirdiler.

SELÇUKLU İMPARATORLUĞU TARİHİ

Yazan: Enver Behnan ŞAPOLYO