AKRAR
Eski Türk halk inanışlarında bir bereket töreni olarak yer alır. Alevi inançlarında daha sonradan kelime benzeşimiyle "ikrar" şeklinde anılmaya başlamıştır. Ancak köklerinin İslamiyet öncesi dönemlere kadar uzandığı anlaşılmaktadır. Arapça "ikrar" sözcüğü karar verme, kabul etme manası taşır. "İkrar Cemi" adı verilen bu törende kişi kendi rızasıyla nefsani tutkulardan, aşırı isteklerden, geçici arzulardan vazgeçmeyi ve özünü gerçeğe adayıp doğru yola girmeyi onaylar. Kişi böylece bir anlamda ruhsal olarak arınmaktadır. Hatta Alevi inançlarına göre mecazen yeniden doğuş olarak algılanır. Aynı zamanda topluluğa giriş için bir kabul törenidir.
AKSAÇLI
İhtiyar kadın. "Göksaçlı" tabiri de kullanılır. Yaşlı kadın, nine. Bir bölgenin tanınmış en yaşlı kadını. İyi niteliklere sahiptir. Çoğunlukla bu dünyada kimsesiz ve yalnızdır. Yolda kalmış, evinden uzak, yabancı kahramanlar daima, tesadüfen böyle bir ninenin evine sığınır ve orada konaklarlar, dinlenirler. Bazen de Aksaçlı, otalar (ilaçlar) hazırlayarak yiğidin yaralarını iyileştirir. Ettiği dualar hep kabul olur. Tasvir edilirken "gümüş saçlı" mecazı da tercih edilir. Dünyadaki hemen her medeniyette yaşlılık ve onun simgesi olan ak saçlar deneyimi ve bilgeliği simgeler. Türk kültüründe "saç" bazı mitolojik çağrışımlar içerir. Kara saç gizemi temsil ederken ak saç sırra erişmenin, hakikati bulmanın (deneyimin) simgesidir. Bu bağlamda Kut ile alakalı görülür. Örneğin bazı masallarda ak ve kara iki saç telini birbirine sürtünce kıvılcımlar çaktığı ve dilekleri yerine getiren bir cin çıktığı söylenir.
AKSAKALLI
İhtiyar adam. "Göksakallı" tabiri de kullanılır. Yaşlı adam, dede. Bir yörenin tanınmış en yaşlı erkeği. İyi niteliklere sahiptir. Ayrıca anlatılarda iyicil özellikler taşıyan yaşlılar ve dedeler için kullanılır. İnsanların zor anlarında yardımlarına koşar. Bu nedenle İslamiyet sonrası bazı söylencelerde Hızır Peygamber'le özdeşleşmiştir. Ulu Kayın ağacından inip çocuklara yardım eder ve ad verir. Ak veya gökçe giysilidir. Ak-boz atlıdır. Çevgen denilen hayvan başlı bir asa taşır (Çevgen aynı zamanda kutlu oyun olan Cirit'in diğer adıdır). Yaşından beklenmeyecek kadar güçlüdür. Tasvir edilirken "altın sakallı" mecazı kullanılır. Verdiği elmayı yiyen kısır karı kocanın çocukları, elmanın kabuğunu yedirdikleri atlarının da yavruları olur. Sogotoh Destanı'nda Sabıya Bay Toyun ve Sabıya Bay Hotun adlı bir ihtiyar karı kocanın adı geçer. Bunların ömürlerinin sonunda duaları kabul edilerek bir erkek çocukları olur. Bazen Aksakallı tabiri "eren"le eş anlamlı kullanılır.
Bahattin Uslu’nun Türk Mitolojisi adlı kitabından alıntılanmıştır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder