TÜRK MİTOLOJİSİ'NDE GEÇEN KİŞİLER, KAVRAMLAR VE TANRILAR - 18

 ARÇURA/ARÇURl

Orman cini. Ormanlarda yaşayan şeytani, kötücül varlık. Uzun saçlı, kara görünümlü, tüm vücudu kıllarla kaplıdır. İkisi önde ikisi arkada dört gözü bulunur. Üç kolu ve üç bacağı vardır. Saçları yere değecek kadar uzundur. Öldürmez ama insana bedenen zarar verir. Erkek veya kadın türleri vardır. Bu varlığın rahatını bozmak tehlikelidir. Kurban ister. İnsanları gıdıklayarak öldürdüğü iddiaları da vardır. Kızıl gözlüdür. Gece at sırtında dolaşmayı sever. Geceleri su kıyısında saç tarayan kızlar tarafından sıklıkla görülür. İstediği şekle kabulgar (biçim değiştirir). Göz açıp kapayana kadar bir anda aksakallı bir adam, balık (özellikle yayın balığı), kuş, keçi vs. şekline girebilir. Kahkahalar atarak ve tokat şaklaması gibi seslerle konuşarak insanları çağırır. Eğer bu sese dönüp bakan olursa o kişiye zarar verir. Onun kır sakallı bir yaşlı veya yakışıklı bir genç kılığında dolaştığına inanılır. Bazen üç eli, üç ayağı ve üç gözü olduğu söylenir. Bu organların hepsinin biri önde, ikisi arkasındadır. Ormanın içinde kahkaha atar ve yakaladığı insanların dişlerini çekerek söker.

ARDOV

Su cini. Su kaynaklarında yaşadığına inanılır. İnsana zararı yoktur. Uzaklaşması için, ölü gömüldüğünde  mezarın  başında  üç  gün ışık yakılır. Geceleri atları kaçırır ve sabaha kadar koşturup kan ter içinde bırakır. Uzun boylu, sarışın ve çok güzel bir kadındır. Bir kuyuya veya dereye girip kaybolur. Tatarlarda Artavaz adlı varlık bulunur ve onun hatırı için demircilerin örse fazladan bir kez vurduğu söylenir.

ARIG

Temizlik tanrıçası. Temizliği, namusu ve iffeti simgeler. Beyaz giysileri vardır. Pek çok arı kovanına sahiptir ve arı aynı zamanda temizliği simgeler. Arı kovanlarına koruyucu ruhlar (iyeler) gönderir.

ARSI

Kısırlık cini. İnsanların içine girer. Özellikle kadınları kısırlaştırıdar ve bu varlıklar yüzünden çocukları olmaz.

ASAR

Tanrılar yurdu. Tanrıların yaşadığı "gökyüzü" demektir. Aynı sözcük ilah anlamına da gelir. Azeri ulus adının buradan türediğini ileri süren bazı görüşlerde  mevcuttur.  Tibet ve Moğol metinlerinde de yer alan, hatta İskandinav Mitolojisi'nde dahi benzer bir sözcükle "Aesir" şeklinde tanrılar topluluğunu ifade eden ortak bir unsurdur. Asan sözcüğü de Tibetçede göksel tanrıları tanımlamakta kullanılır. Moğolcada "asar" çadır demektir. Türklerde göğün büyük bir çadır olarak algılanması fikrinin bir başka örneğidir. Çok tanrılı dinlerin neredeyse tamamında tanrılar topluluğunun insanlardan uzak bir yerde (genelde göklerdeki bir dağda) yaşadığı inancı yaygındır. Fars kültüründeki "Asman'' adlı gök tanrıçasıyla da alakalı görünmektedir. Asman (Asuman) Farsçada gökyüzü manası taşır. Azerbaycan sözcüğünün kökeni konusunda değişik görüşler bulunmaktadır. Bunların arasında dikkate değer iki tanesi şöyledir:

1. Asanların adından kaynaklanır ve "Asar Yurdu" demektir. Asarlar aslında gök halkıdır ve tanrısal varlıklardır fakat kavga ettikleri için yeryüzüne sürülürler. Yeryüzü meyvelerini yiyince de tanrısal vasıflarını yitirip insana dönüşürler.

2. Diğer bir görüşe göreyse o bölgede büyük bir devlet kurmuş olan ve Hazar Gölü'ne de adını veren Hazarların adından kaynaklanmaktadır. Buna göre doğru biçim Hazarbay (Hezerbey) ulus adı Hazarbaycan ise (Xazarbaycan) ülke adıdır.

AŞAPATMAN

Tıp tanrıçası. Yaşlı ve bilge görünümlü bir kadındır. Sahip olduğu sihirli güçler yardımıyla, insanların üzerinden sayrılıkları (hastalığı) kovar. Gelecekten haberler verebilen, insanları beladan koruyan bir varlıktır. Çevresi sık ormanlarla kaplı bir gölün içinde yaşar. Görünüşü; gümüş renkli saçları olan, tek gözlü, tek bir altın (veya inci) dişi bulunan bir kadın olarak da betimlenir. Çok uzaktaki bir diyarda, denizler, ormanlar ve dağlar arasında bir ülkede oturur. Su ve ateş ona yardım eder. Aşapatman yeryüzünde denge, huzur ve düzeni sağlayan bir varlıktır. Belalardan korunmak için okunan Arpağ (efsun) dualarında Aşapatman'ın da adı geçer. Şamanlar ve baksılar onu yardıma çağırırlar. Özellikle kadın falcıların, kamların, baskıların, şamanların koruyucusudur.

Bahattin Uslu’nun Türk Mitolojisi adlı kitabından alıntılanmıştır.