ALKIM
Gökkuşağı. “alakuşak" da denir. Bilimsel olarak düşmekte olan yağmur damlalarında ışığın kırılmasıyla oluşan yansımadır. Renkler birbirinden ayrışarak sırayla dizilirler. Tüm dünya mitolojilerinde ilgi çekici bir unsur olan gökkuşağına söylencesel anlamlar yüklenir ve çoğu zaman da bunu çağrıştıran isimler verilir. Gökkuşağı görsel olarak tüm insanlığın daima ilgisini çekmiştir, çünkü fizik kuralları gereği ona hiçbir zaman ulaşmak mümkün değildir, bu nedenle geriye tek bir şey kalır; o da hayal gücünü zorlamak. Türk halk inanışında Umay Ana yeryüzüne inmek için gökkuşağını kullanır. Bazen göğe asılmış bir yay olarak, bazen de gizemli bir yol olarak düşünülür. Al inancıyla bağlantılı olarak ele alındığında yerle göğü birbirine bağlayan büyülü bir köprü olduğu anlaşılır. Pura adlı ruhlar (koçlar veya atlar) bu efsanevi köprünün üzerinde yürürken, yeryüzüne inerken veya gökyüzüne çıkarken görünürler. Şamanın göğe çıktığı bir köprü olarak da algılanır. Moğollara göre "Holongoto" adlı kişi şamanların atası sayılır ve Moğol lehçelerinde Gökkuşağı anlamına gelen Halongo sözcüğüyle bu bağlamda alakalı görünür. Gökkuşağı pek çok dış tesirle karşılaşmıştır ve bunlar ilgi çekerek yaygınlaşmıştır, mesela Avrupa kültürlerine göre toprakla birleştiği yerde bir sandık dolusu hazine olduğu inancı yaygındır (ama optik kurallarına göre oraya kimse ulaşamayacağından bulmak asla mümkün olamayacaktır). Türk kültüründe kullanılan adlarda daima "kuşak" tabirinin tercih edildiği görülür:
ı. Gökkuşağı/Göykurşağı: Gökyüzünü sardığı, çevrelediği düşünülür.
2. Kempirkoşak/Kempirkorşak: Kazakçada yer alır ve Kempir adlı mitolojik bir varlıkla ilgilidir.
3. Enekemkoşak/Enekemkorşak: Teleğütçede Eneke sözcüğü koruyucu ruh demektir.
4. Cenekemkoşak/Cenekemkorşak: Nadiren rastlanan bir kullanımdır.
5. Ebekuşağı/Ebernkuşağı: Anadoluda kullanılan bir tabirdir. "Ebe" sözcüğü nine manası taşır.
ALLAY HAN
Vatan tanrısı. Vatanı korur. Yurduna ihanet edenlere hastalık ve bela getirir. İlk ata (ilk insan) olan "Elley"in adıyla da ilgilidir. Ateşi simgeleyen "al" renkle ve bu bağlamda 'Albayrak" kavramıyla da bağlantılıdır, çünkü bayrak da üzerinde dalgalandığı vatanın koruyucusu olarak algılanır ve ateş onun koruyucu gücünü oluşturur. Karısı Allay Hanım'la aynı ismi taşır.
ALLAY HANIM
Vatan Tanrıçası. Vatanın koruyucu ruhudur. Işıklı bir görüntüsü vardır. Bazı kaynaklarda toprak tanrıçası olarak da görülür.
ALMA ATA
Savaşçı evliya. Fetih kültürünü simgeler. Bir rivayete göre yeryüzünde ilk elma ağacını yeryüzünde o dikmiştir. Kazakistan'ın başkenti Almatı'nın adı buradan gelir ve "elmalı" veya elmanın yayıldığı yer demektir. Yakın bir zamana kadar da bu şehrin adı resmi olarak da Alma Ata idi. Elmanın varlığı ilk insana kadar uzandığı için Alma Ata'nın nerdeyse ilk insanla ortak bir geçmişin ürünü olduğu öne sürülebilir. Alma sözcüğü emir kipinde olumsuz yapıda "alma'' şeklinde de ele alınırsa, elmanın yasak bir meyve olduğu bir kez daha anlaşılacaktır. Fakat bu yasak öteki dünyaya ait olduğu, bu dünyadaysa öte alemin tam tersi bir mantık geçerli bulunduğu için en kutsal ve en yaygın ağaçla en çok tanınıp bilinen meyve elmadır.
Bahattin Uslu’nun Türk Mitolojisi adlı kitabından alıntılanmıştır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder