Muhtelif Renk Eşlemeleri veya Beraberlikleri
Türk tarihinin çeşitli dönemlerinde ve özellikle hükümranlık sembollerinde renklerin teker teker olduğu gibi, ikili, hatta üçlü veya dörtlü beraberlikler veya eşlemeler şeklinde kullanıldıkları da görülmektedir.
Sarı-beyaz eşlemesinin Delhi Türk Sultanlığı’nın bayrağında yer aldığını ve bu bayrağın, ortasında amudî (dikine) bir sarı çizgi bulunan beyaz bayrak olarak kaydedildiğini biliyoruz.
Yeşil-beyaz eşlemesinin ise Osmanlılarda kullanıldığını görüyoruz. Bunun en tipik örneğini Osmanlı padişahlarının Yeşil sancağı oluşturmaktadır. Mahmut Şevket Paşa’nın “Zât-ı Hazret-i Padişâhîye Mahsus Sancak” olarak tanımladığı iki önemli sancaktan biri olan bu sancak; ortasında, uçları birbirine dönmüş olarak yerleştirilmiş üç beyaz hilâl bulunan yeşil sancaktır. İşte, Yemen ile ilgili türkülerde ifade edilen “al yeşil sancağı gelin mi sandın?” sözlerinde yer alan Osmanlıların yeşil renkli padişah sancağı, bu sancaktır. İkinci sancak olan Al sancak ise, ortasında yeşil bir daire ve daire içinde de üç sarı hilâl bulunan al sancak olup, bu hususa aşağıda ayrıca işaret edilecektir.
Yine Mahmut Şevket Paşa, yeşil-beyaz eşlemesine bir başka örnek hakkında; “Kapıkulu süvarisinden Bölükât -ı Erbaa (Dört Bölükler) diye adlandırılan sağ ve sol ulûfeciler ile sağ ve sol Gurebâ (Garibler) bölükleri yeşil ve beyaz yollu bir bayrak çekerlerdi” demektedir.
Kırmızı-yeşil ikilisinin de Osmanlılarda yaygın bir biçimde kullanıldığı anlaşılmaktadır. Fuat Köprülü, Osman ve Orhan Beyler devirlerinde saltanat bayrağı olan ak sancağın, Orhan veya I. Murad zamanında yeşile ve Çelebi Mehmed zamanında kırmızıya tebdil edilerek, ortasına bir yeşil daire konulduğu hakkında bir rivayet olduğunu kaydetmektedir. Aynı tarihçimiz, İbn İyas’ın; II. Bayezid’in torunu Kasım Bey’in, Osmanlı sultanlarının âdeti üzere yeşil ve kırmızı renkli ipek sancağı olduğunu yazdığını bildirmekte ve Ahmet Timur Paşa’nın bunu, kırmızı zemin üzerinde yeşil bir daire bulunan bir bayrak telâkkî ettiğini kaydetmektedir.
Şükrü’nün Selim-nâme’sinde Yavuz Sultan Selim dönemi fetihlerinden söz edilirken geçen” al yaşıl bayrakla tutdı” cümlesi de çok dikkat çekicidir. Bu tanımlar şüphesiz giderek Osmanlı Padişahlarının, üzerinde yeşil bir daire ve bu dairenin içinde de arka arkaya sıralanmış üç sarı hilâl bulunan al sancağının ilk şekillerini göstermektedir ki, gerçekten dikkate şayandır.
Renklerden kırmızı, yeşil ve beyaz eşlemelerine dair de bazı örneklere sahip bulunuyoruz. Meselâ, yukarıda ifade edildiği üzere, Topkapı Müzesi’nde bulunan ve bir İspanyol Fransisken Rahibi tarafından yapıldığı bilinen haritada Tekeoğullarına ait olarak gösterilen bayrak, beyaz zemin üzerinde kırmızı Mühr-ü Süleyman (altı köşeli yıldız) taşıyan ve ucunda iki tane zikzaklı yeşil çizgi bulunan bir sancaktır. Delhi Türk Sultanlığı’nda da, devlet ve ordu ileri gelenlerinin rütbe ve derecelerine göre kırmızı, beyaz, yeşil renkte çetrler kullanılıyordu.
Ak (beyaz), kızıl ve yeşil beraberliği ile ilgili olarak ise, Osmanlı tarihçilerinin Kanunî’nin ak, kızıl ve yeşil bayraklarından bahsettikleri bilinmektedir.
Sarı, kırmızı ve beyaz beraberliği konusunda ise, Timurlularda, Timur’un Cengiz an’anesini takip ettiğini ve hükümdarlık bayrağı olarak beyaz bayrak kullandığını; fakat ordusunda bilhassa sarı, kırmızı ve beyaz bayraklar kullanıldığını görüyoruz. İdege Bey Destanı’nda da, İdege Bey’in Toktamış’ı kuşatırken, onu şaşırtmak için ak, kızıl ve sarı tuğlar kullandığı anlatılmaktadır. Yine bu renklerin üçlüsü ile ilgili olarak İspanyol Fransisken Rahibinin haritasında, Türkiye’ye yani Anadolu’ya ait dört bayrak vardır ki, zeminlerinin yarısı sarı, yarısı da beyaz olup, üzerlerinde kırmızı renkte muhtelif şekiller vardır. Osmanlılarda ise, XV-XVI. yüzyıllarda, taşıdıkları bayrakların renklerinden dolayı yeniçerilere Ak Bayrak, sipah bölüğüne Kırmızı Bayrak, silâhdar bölüğüne Sarı Bayrak adlarının verildiği bilinmektedir.
Alıntıdır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder