Muharrem ayı Aleviler için oruç ve yas ayıdır. Kerbela şehitleri ve On iki imam için oruç tutularak, on ikinci gün aşure yenerek oruca son verilir. Oruç süresince su içilmez, çamaşır yıkanmaz, banyo yapılmaz, tıraş olunmaz, hayvan kesilmez, böcek öldürülmez, süslenilmez, aynaya bakılmaz, oyun oynanmaz, cem yapılmaz, vb. Zeynelabidin’in Kerbela’dan sağ kurtulması sevinciyle orucun peşinden törenlerle aşure yapılır ve yenilir. Bugün yıkanma, tıraş, çamaşır gibi kurallara eskisi gibi uyulmadığı gözlemlenmektedir.
Sünni yorumda Muharrem’in onuncu gününde oruç tutmak mekruhtur. Çünkü Muharrem’in onu Yahudilerin (Kızıldeniz’i geçişi andıkları) oruç günüdür. Bu gün kefaret günüdür; bir günaha karşı bir şey alınıp verilmesi sevaptır.
Şiiler Anadolu Alevilerinden farklı olarak on gün oruç tutarlar ve 10 Muharrem’de kanlı yas törenleri düzenlerler. Deste denilen matem ayini cemaatinde, önde siyah gömlekli çocuklar, sinezenler (göğüslerine vuranlar), zincirzenler (zincirle sırtlarını dövenler), beyaz gömlekli, kılıçla başlarına vuranlar, bunların arkasında ellerindeki sopalarla, kılıç ve öteki kesici aletlerle başlarına vuranların darbelerinin şiddetini azaltan deste yürür. Kılıç taşıyanlar saf değil kare biçiminde yürür, kare ortasında mersiyanlar vardır. Yanlarda meşaleciler yürür. Desteyi oluşturan grupların arasında süslü develer vardır, deve hörgücüne iki güvercin bağlıdır. Şii deste törenleri Abdülhamid zamanında han avluları dahilinde serbest bırakılmış, II. Meşrutiyet’te kanlı kısmı yasaklanmıştır. 1905 Iran Devrimi’nden sonra orada da yas törenleri daha sükûnetli bir hal almıştı. Humeyni devriminden sonra yas törenleri geleneksel biçimiyle canlanmış, Türkiye’de İstanbul ve Caferi mezhebinden cemaatlerin bulunduğu yerlerde de uygulanmaya başlanmıştır.
Kerbela Divan edebiyatının önemli konu başlıklarından olduğu gibi, bu ayda aşure yapıp dağıtma geleneği Sünniler arasında da vardır. Yıldız Sarayı’nda da aşure dağıtılır, kâseden gaz tenekelerine kadar kabını uzatana sabah ezanından öğleye kadar dağıtım devam ederdi.
Kudret Emiroğlu’nun
GÜNDELİK HAYATIMIZIN TARİHİ
kitabından alıntılanmıştır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder