Bir Mayıs

 

Bir Mayıs’ta bahar şenlikleri yapılması dünyanın en yaygın geleneklerindendir. Avrupa’da alaylar halinde yeşil dallar ve çelenkler taşınması, Mayıs kral ve kraliçesi seçilmesi, Mayıs Ağacı çevresinde dans edilmesi bu bahar ve bereket bayramının ortak öğelerindendir. Örneğin İngiltere’de 16. yüzyılda 1 Mayıs ormanlar kralı Robin Hood’la sevgilisi Lady (Maid) Marian’ın buluşma günleri olarak kutlanan bir festivaldi. Güney Amerika’da da Kolomb öncesinde benzer öğelerle bu törenler yapılmaktaydı ve bugün Hıristiyan öğelerle kaynaştırılmış biçimde devam ettirilmektedir. Roma panteonunun 1 Mayıs bayramı Papa IV. Boniface tarafından 610 yılında ‘Bütün Azizler Günü’ne dönüştürülmüş, 834 yılında kutlama günü 1 Mayıs’tan 1 Kasım’a alınmıştır.

Avrupa’da yakın yıllara kadar yapılan bahar şenlikleri 1889’da II. Enternasyonal’in I. Kongresi’nde aldığı kararla bütün dünya işçilerinin birlik, dayanışma ve mücadele günü olarak kabul edilmesiyle yeni bir kimlik kazandı. Amerikan işçi Federasyonu’nun sekiz saatlik iş gününü kabul ettirmek için verdiği mücadelede ilan edilen genel grev sırasında, Chicago’da 1 Mayıs 1886’da polis işçilere yaylım ateş açmış, katliam sorumlusu olarak da dört işçi idama, dördü de ağır hapse mahkûm edilmişti. Federasyon sekiz saatlik iş günü kabul edilinceye kadar her 1 Mayıs’ta gösteriler yapılmasını kararlaştırmış ve Enternasyonal bu kararı uluslararası düzeye taşımıştı.

Bugün 1 Mayıs birçok ülkede resmi tatildir ve işçilerle sol partilerin kitlesel gösterileriyle kutlanır. Bazı ülkelerde de 1 Mayıslar siyasal eylem biçimini alır, yasaklanır ve baskı gününe dönüşür.

Türkiye’de 1 Mayıs işçi Bayramı olarak ilk kez 1908-1912 yılları arasında ve 1921’de işgal altındaki İstanbul’da kutlanmıştır. 1925’te işçi Bayramı yasaklanmış, hazırlanan 1 Mayıs bildirisi nedeniyle ağır hapis cezaları verilmiştir.

Aynı yıl 1 Mayıs Bahar ve Çiçek Bayramı ilan edildi ve 1935’te resmi tatil yapıldı. İşçi Bayramı olarak 1963’te Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt yasalarının kabul edildiği 24 Temmuz günü ilan edildiyse de, 1968 yılında kapalı toplantılarla başlayan 1 Mayıs, 1976’da Taksim Meydanı’nda kitlesel bir gösteriyle kutlandı. 1977’de 34 kişinin öldürüldüğü Taksim 1 Mayıs kutlamalarından sonra 1979 yılı 1 Mayıs’ında İstanbul’da sokağa çıkma yasağı konuldu. 12 Eylül 1980 darbesinden sonra 1 Mayıs Bahar Bayramı kaldırıldı. 1985’ten sonra, önceleri açık hava toplantılarına izin verilmese de, 1 Mayıs İşçi Bayramı kutlamaları tekrar başladı.