Şaman Ağacı
Dolganlar ve Yakutlar, baş Tanrı “Ajy tojon”un dünyayı ve insanları yaratırken, hastalık veya talihsizlik durumlarında insanlara yardım etmesi için ilk şamanı da yaratmış olduğuna inanırlar. Bu konudaki efsanelerde ayrıca özel bir şaman ağacından bahsedilir.
V. N. Wasilyev, bu inanışları şu şekilde aktarır: “Tanrı şamanı yarattığında, kendi evinin kapısının önünde asla devrilmeyen, sekiz dallı, kutsal “tyspät turũ” ağacını yarattı. Bu ağacın dallarının altında Tanrının kendi çocukları yaşıyorlardı. “Ajy tojon”, bu ağaçla beraber aynı anda, yeryüzünde de üç ağaç yarattı, bunların dibinde oturup şaman aletlerini ve malzemeleri yaptı ve yarattığı şamana bunları insanların iyiliği için kötü ruhlarla mücadele ederken nasıl kullanacağını öğretti. Bu ilk günün hatırasına, her şamanın dünyada kendi “turũ”su, yâni şaman ağacı bulunmaktadır. Bu ağaç, şamana yetileri ilk bahşedildiği anda büyümeye başlar ve şaman ölünce de devrilir. Tanrıların katındaki “tyspät turũ” ise, yeryüzündeki şaman ağaçları gibi ölümlü değildir, asla yaşlanmaz ve devrilmezler”
Goldeler ise, biri gökyüzünde, diğeri ölüler ülkesinde, üçüncüsü de yeryüzünde olmak üzere üç adet “dünya ağacı” olduğuna inanırlar. İnanışlarına göre, ilk şaman olan Hado, şaman aletlerini bu yeryüzündeki “dünya ağacı”nın dibinden almıştır. Her şamanın ayrıca birer ağacının olduğu ve şamanın hayatının bu ağacın hayatına bağlı olduğuna dair inanç, Goldelerin yanında, Oroçeler ve Orokelerde de görülür. Obdorsk’un Kuzeyinde yaşayan Tundra Jurakları da şaman ve ağacı arasında bu tarz esrarlı bir ilişki olduğuna inanırlar. Lehtisalo bu ilişkiyi şu sözlerle aktarır: ”Şamanın kutsal yeri, ağacının (tӑd’ ib’em be’ a) olduğu yerdir. Bu ağaca dayalı duran iki tane insan büyüklüğünde “Sjadai” (put) bulunur ve bunlar ağacı korurlar. Şamanın ağacı kesilecek olursa, şaman ölür, ancak ağacı kesmek mümkün değildir, çünkü baltayı ağaca vurmaya kalktığınızda balta yön değiştirir ve kendi ayağınıza gelir. Şaman öldükten sonra ağaç kurumaya başlar. Bir şaman, kuruyan ağacın bir şaman ağacı olduğunu fark ederse, bu ağacı keser ve bu ağacın tahtasından “sjadai”ler (put) yapar”
Bütün bu aktardıklarımızdan anlaşılacağı gibi, şaman ağacıyla şaman arasında çok yakın bir ilişki olduğuna dair inanç, Altay halklar arasında yaygın olarak görülmektedir. Elimizdeki mevcut kaynaklardan, bir ağacın bu özelliği nasıl kazandığı konusunda ise herhangi bir bilgi edinemiyoruz. Sözkonusu şamanın büyü aletlerinin bu ağaçtan yapılmış olmasıyla bir alâkası olup olmadığını da bilemiyoruz. Dolganlar ve Yakutlarda gördüğümüz “şamana yetileri bahşedildiğinde, şamanın ağacının büyümeye başladığı” inancı, bu ihtimâli dışlamaktadır.
Uno Harva'nın Altay Panteonu adlı kitabında alıntılanmıştır.
Çeviren: Erol Cihangir
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder