Amasra / Bartın

 

KRONOLOJİK DÜNYA TARİHİ

 

İ.Ö. 8500-7000, Ortadoğu'da çiftçiliğe geçiş 

  

İ.Ö. 3500-3000 Dicle-Fırat ve Nil vadilerinde uygarlığa geçiş 

  

İ.Ö. 4000-3000, Uygarlığın Sümer'de doğuşu 

  

İ.Ö. 3000 sabanın icadıyla insanların tarımda hayvan gücünden yararlanmanın yolunu bulmaları 

  

İ.Ö. 3000 dolayları, yazılı kayıtların başlayışı 

  

İ.Ö. 2000'den az önce, Mezopotamya çevresindeki bölgelerde taşra uygarlıklarını kurmaya başlayan toprak aristokrasilerinin doğmasını 

kolaylaştıran koşulların oluşması. 

  

İ.Ö. 1700 dolayları, Hammurabi tarafından insanlığın ilk yasa derlemelerinin çıkarılışı. 

  

İ.Ö. 1700, Avrasya bozkırı kökenli barbar halklar akınlarının Avrupa'nın Atlantik kıyılarına ulaşması. 

  

İ.Ö. 1300 dolayları, alfabetik yazının Suriye'de ve Filistin'de yaygınlaşması. 

  

İ.Ö. 1000 yıllarında, Ortadoğu uygarlığının iki uç bölgesinde (Filistin ve İran'da) verimli düşünce akımlarının doğuşu. 

  

İ.Ö. 700'den az önce Orta Asya'dan ve Güney Rusya'dan göç etmiş İskitler'in Ukrayna'da bir kabileler imparatorluğu kurup, Yunan dünyasıyla 

ticarete girişmeleri. 

  

İ.Ö. 6. yüzyıl, Lidya Krallığı'nda sikke paranın dolaşıma konması 

  

İ.Ö. 6. yüzyıl, İyonyalı filozofların dünyayı ve insanı akılla kavrama çabası 

  

İ.Ö. 500 dolayları, Çin uygarlık biçiminin temel öğelerinin ortaya çıkışı. 

  

İ.Ö. 500 dolayları, Kastların ve Hind dininin kendine özgü vurgularının biçimlenişi 

  

İ.Ö. 330, Pers İmparatorluğunun Makedonyalıların saldırısıyla yıkılması 

  

İ.Ö. 320, İskender'in İndüs Vadisi'ne girmesi 

  

İ.Ö. 146, Roma'nın Makedonya'yı ve Yunanistan'ı fethetmesi. 

  

İ.Ö. 30, Roma'nın Mısır'ı fethetmesi 

  

İ.S. 70-100, Dört İncil'in yazıldığı yıllar 

  

İ.S. 193, Roma Barışı'nın şiddete başvurulmasıyla bozulması. 

  

İ.S. 372, Hunlar'ın Güney Rusya'ya girip Ostrogotları sürüşleri 

  

İ.S. 378-511, Roma imparatorluğu'nun büyük barbar akınlarıyla çökmesi 

  

İ.S. 410, Hun korkusuyla Roma sınırlarını zorlayan Vizigotlar'ın Roma kentini yağmalamaları ve İspanya'yı geçip krallıklarını kurmaları. 

  

İ.S. 451, Kalkedon (Kadıköy) Kurultayı'nın Papa'nın çağrısıyla toplanıp, kutsal üçleme öğretisinin Papa Büyük Leon'un saptadığı biçimiyle 

benimseyip, "monofizist" biçimini reddedişi, 

  

İ.S. 453, Attila'nın ölüşü ve Hun Konfederasyonu'nun dağılması 

  

İ.Ö. 552, Japonya'ya ulaşan Budist misyonerler topluluğunun önemli başarılar elde etmesi. 

  

İ.S. 565'ten sonra (Doğu) Roma İmparatorlarının "Bizans İmparatoru" denmeye başlanışı. 

  

İ.S. 568'den sonra, Cermen kabilesi Lombartların Bizanslıları İtalya'nın iç bölgelerinden çıkan buraların denetimini ellerine geçirmeleri. 

  

İ.S. 572, Türk İmparatorluğu'nun haneden kavgalarıyla ikisi de iç kavgalarla yıpranan doğu ve batı ordularına bölünmesi 

  

İ.S. 600 dolayları, Hint Okyanusu'nda Hindu gemicilerin yerini Müslümanların alması. 

  

İ.S. 622, Hz. Muhammed'in Mekke'den Medine'ye göçü. 

  

İ.S. 632-1000 arasında İslam'ın Hızla yükselişi ve Ortadoğu'da Kuzey Afrika'da İspanya'da yayılışı, 

  

İ.S. 632, Hz. Muhammed'ön ölümü 

  

İ.S. 636, Arap ordusunun Bizans'ı Suriye'den ve Filistin'den çıkarması 

  

İ.S. 641, Arap akıncı birliklerinin Mezopotamya'yı ele geçirişleri 

  

İ.S. 642, Arap akıncı birliklerinin Mısır'ı ele geçirişleri. 

  

İ.S. 651, İran ve Mezopotamya'da Sasani iktidarının sona ermesi 

  

İ.S. 651, Arap akıncı birliklerinin İran'ı ele geçirmeleri. 

  

İ.S. 711, Vizigot krallığının sona ermesi. 

  

İ.S. 711-715, Kuzey Afrika'nın ve İspanya'nın Müslümanların denetimine geçmesi 

  

İ.S. 715, İslamların Kuzeybatı Hindistan'daki Sind Bölgesinde, daha sonra da Hint Okyanusu'nda üstünlüğü ele geçirmeleri 

  

İ.S. 717-718, Müslümanların Konstantinopolis'i kuşatmaları 

  

İ.S. 750, Emeviler'in halifelik döneminin sona ermesi 

  

İ.S. 751, Talas Meydan Savaşı'nda Çin'e bağlı birkaç vahanın Müslümanlara kaptırılışı. 

  

İ.S. 756, baskı aygıtının Çin'de bulunuşu. 

  

İ.S. 800, Şarlman'a Papa tarafından Romalıların imparatoru olarak taç giydirilişi. 

  

İ.S. 800'den birkaç yıl sonra, Bizans İmparatorunun Şarlman'ın imparatorluğunu tanımasıyla Batı Roma İmparatorluğunun yeniden kuruluşunun 

yasallaşması. 

  

İ.S. 831-1000 arası, Danimarka'nın İsveç'in ve Norveç'in Hristiyanlığa geçmeleri. 

  

İ.S. 840, Uygurların yıkılışı 

  

İ.S. 845, Budizmin Çin'de resmen yasa dışı sayılması; bunun üzerine Kore'de devlet dini yapılıp iyice benimsenmesi 

  

İ.S. 900 dolaylarında, Türk askerlerinin kabilelerinin, İslam devletlerinin siyasal yaşamına egemen olmaya başlamaları. 

  

İ.S. 900-14. yüzyıl ortaları, Avrupa'da toprakların tarıma açılışı. 

  

İ.S. 989, Rusya'nın Hristiyanlığa geçişi. 

  

İ.S. 1000 dolayları, kolonileşme ve ticari yayılma sürecinin başlayışı 

  

İ.S. 1000 dolayları, Gazneli Mahmut'un akınlarıyla İslam'ın Hindistan'ın İç bölgelerini ele geçirmeye başlaması. 

  

İ.S. 1000, Macaristan'ın Hristiyanlığa geçmesi 

  

İ.S. 1000 Hristiyanlığın Uzakbatı ülkelerinde Kelt, Cermen ve Slav kabileleri arasında yayılması. 

  

İ.S. 1000-1300 arası, Avrupa'da kasabaların hızla gelişmeleri. 

  

İ.S. 1000-1453 arası, İslamlığın Hindistan'da, Doğu Avrupa'da, Orta Asya'da yayılışı. 

  

İ.S. 1000-1500, İslam mimarlığının görkem ve incelik dönemi 

  

İ.S. 1054, Katolik-Ortodoks bölünmesinin, Papa ile Konstantinopolis Patriğinin birbirlerini afaroz etmeleriyle yaratılışı. 

  

İ.S. 1071, Malazgirt Savaşı ile Türklerin Hristiyanlık (Bizans) dünyasına karşı başarılı olup, Anadolu'nun iç bölgelerinin denetiminin Selçuk 

Türklerine geçişi. 

  

İ.S. 1096-1099, Birinci Haçlı Seferi. 

  

İ.S. 1171, Galler ülkesinin ve İrlanda'nın Anglo-Norman şövalyelerince fethinin tamamlanışı. 

  

İ.S. 1204, Dördüncü Haçlı Seferi'nde Konstantinopolis'in ele geçirilip yağmalanması ve kısa yaşamlı Doğu Latin İmparatorluğu'nun kurulması. 

  

İ.S. 1206-1227, Cengiz Han'ın yönetim dönemi 

  

İ.S. 1254; Avrupa'da imparatorluğun çökmesiyle, Papalığın, Latin Hristiyanlık dünyasının evrensel hükümeti olduğunu ileri süren tek kurum 

olarak kalışı. 

  

İ.S. 1300'den sonra, Japonların geniş çaplı denizcilik eylemlerine girişmeleri. 

  

İ.S. 1300'den sonra, Cermen ve Frank şövalyelerinin, Baltık ve Doğu imparatorluklarını kurup, ticaret etkinliklerine girişmeleri 

  

İ.S. 1337-1453, Yüzyıl Savaşları, İngiltere ile Fransa arasında, kiralık askerlerle yürütülen her yeri yakıp yıkıp yağmalayıcı savaşlar. 

  

İ.S. 1347-1351, Avrupa'da Veba salgını 

  

İ.S. 1300, Rönesans'ın İtalya'da biçimlenmeye başlanışı. 

  

İ.S. 1354, Türkler'in Çanakkale Boğazı'nı geçip Gelibolu Yarımadasını ele geçirerek, Avrupa'ya adım atmaları. 

  

İ.S. 1389, Kosova Savaşı'nda Sırpları yenen Türklerin Balkanlarda askeri üstünlüğü ele geçirmeleri. 

  

İ.S. 15. yüzyıl İnkalar'ın And Dağları'ndaki merkezlerinde yayılan imparatorluklarının Peru'da merkezi bir rejim kurması. 

  

İ.S. 1417, Papalık monarşisinin Konstanz kurultayında onaylanmasıyla Protestan-Katolik ikililiğinin azaltılması 

  

İ.S. 1430, Çinlilerin denizlerden çekilmesiyle Japonların Güneybatı Pasifik'te deniz üstünlüğünü ele geçirmeleri. 

  

İ.S. 1453, Konstantinopolis'in Türklerin eline geçmesi, bunun üzerine, Rusların Ortodoks kiliselerinin Hristiyanlığın son kalesi olduğuna inanmaları, 

  

İ.S. 1480 Moskova, Dükü III. İvan'ın Altınordu egemenliğini tanımayıp, "Çar" sanını alarak bağımsızlığını ilan edişi. 

  

İ.S. 1492, Kolomb'un okyanusu aşması 

  

İ.S. 1492, Müslüman Faslıların Avrupa'daki son kalesi Grenada'nın alınışı, bu olayla Hristiyan haçlı ruhunun körüklenmesi 

  

İ.S. 1500, İtalyan Rönesansı'nın doruğuna ulaşması 

  

İ.S. 1500'den sonra, Avrupa'nın deniz üstünlüğü kurması 

  

İ.S. 1500-1650, Avrupa'da fiyatların hızla yükseldiği "Fiyat Devrimi" 

  

İ.S. 1500-1700 arası milyonlarca kilometrelik ülkenin milyonlarca insanın islam yönetimine sokulmasıyla İslam tarihinin en parlak dönemi 

  

1508 Şah İsmail'in Bağdat'ı fethetmesi 

  

1509 Portekizlilerin İslam filosunu Umman Denizi'ndeki Diu limanı açıklarında yenilgiye uğratmaları ve Hint Okyanusu'nda üstünlük kurmaya 

başlamaları, 

  

1511, Akdeniz'de, Türk İspanyol ve Portekiz güçleri arasında uzun deniz savaşlarının başlayışı. 

  

1512-1520, Yavuz Sultan selim yönetimi dönemi 

  

1513, İlk Portekiz tacirin Güney Çin kıyılarına gelmesi 

  

1514, Şah İsmail yanlılarının Anadolu'da büyük bir ayaklanmayı kışkırtmaları, 

  

1514, Çaldıran savaşında Şah İsmail'in yenilgiye uğratılması 

  

1515, Portekizlilerin Hürmüz Adası'nda üs kurmaları 

  

1517, Luther'in Wittenberg'deki Kilisenin kapısına 95 maddelik tezini asmasıyla Protestanlık hareketinin başlaması. 

  

1520-1566, Kanuni Sultan Süleyman yönetimi dönemi 

  

1521, Cortez'in yeni Dünya'nın hazinelerinin kapısını (İspanyollara) açması, 

  

1526, Mohaç Savaşı'nda Türkler'den kaçan Macar kralının ölmesiyle, V. Karl'ın Bohemya ve Macaristan taçlarını ele geçirmesi. 

  

1526, Timur soyundan gelen Babür'ün Hindistan'ı ele geçirmesiyle, Babür İmparatorluğunun kurulması. 

  

1534, İngiltere'nin Papalık ile ilişkilerini koparması, İngiltere kilisesinin yavaş yavaş Protestanlığı benimsemesi 

  

1534-1603, İngiltere'de Tudor hanedanı yönetimi ve bölük pörçük reformlar dönemi 

  

1536, Fransa kralının, Habsburg gücüne karşı, Osmanlı imparatoruyla imzaladığı ittifak anlaşması. 

  

1552, Korkunç İvan'ın Altınordu Hanlığı başkenti Kazan'ı ele geçirişi, bunu izleyen dört yıl içinde Aşağı Volga bölgesinin fethini tamamlaması. 

  

1560, İspanyolların, İtalya'yı istila edip, papalık topraklarını ele geçirip, Reform karşıtı harekete izin vermemeleri; bunun üzerine, Papaların 

Hasbburglular ile işbirliğine girişimleri. 

  

1568-1609, Felenekler'in İspayol yönetimine karşı ayaklanmaları 

  

1580-1640, İspanyolları Portekiz'i ve imparatorluğunu kendi imparatorlularına katmaları 

  

1587-1629, Safevi devleti yöneticisi Büyük Şah Abbas yönetimi dönemi 

  

1590, dolayları mikroskopun icadı. 

  

1598, İspanyol üstünlüğü döneminin başlayışı 

  

1600, denizlerde yeni bir güç dengesiyle, Hint Okyanusu'nda İspanyol ve Portekiz gemilerinin yerini Felemenk, İngiliz, Fransız gemilerinin alışı 

  

1600, Felemenk Doğu Hindistan Kumpanyası'nın kurulması 

  

1600'den sonra, İngilizlerin Hint Okyanusu'nda ticaret etkinliklerine başlamaları 

  

1601, İngiliz Doğu Hindistan kumpanyası'nın kurulması 

  

1608, bir Polonya ordusunun Moskova'yı ele geçirip bir kukla yönetim kurması 

  

1608 dolayları, teleskopun icadı 

  

1618-1648, Otuz Yıl Savaşları 

  

1620, ingilizlerin Massachussets kolonisini kurmaları 

  

1626, Felemenkler'in New York'ta koloni kurmaları 

  

1636, Japon hükümetinin, kendi iç sorunlarından dolayı açık deniz gemiciliğini uyruklarına yasaklaması 

  

1638, Japonya'nın kabuğuna çekilme politikası 

  

1640'lar, İngiliz, Fransız ve Felemenk girişimcilerinin, şekerkamışı ticaretini Portekizlilerin ve İspanyolların elinden alıp başı çekmeleri, 

  

1642-1648, İngiliz iç savaşları 

  

1648, Westphalia Antlaşması, bunun sonucunda İtalya'nın ve Almanya'nın bölünmesi ile ortaya çıkan küçük devletlerin, duruma göre Fransa'nın 

yanında ya da karşısında yer almaları. 

  

1648, Fransız üstünlüğünün başlaması 

  

1648, İngiltere'de Parlamento egemenliğinin kurulması 

  

1648-1715, XVI. Louis yönetimi dönemi 

  

1648-1789, Avrupa'nın Eski Rejim ve kolonici yayılma dönemi 

  

1649, İngiliz kralı I. Charles'in idamı 

  

1653-1689, Fransa'nın rakipleri karşısında kesin üstünlüğe sahip olduğu dönem 

  

1688, İngilizlerin İspanyol armadasına karşı zafer kazanmaları 

  

1689, Petro'nun Avrupa gezisi dönüşü, geniş çaplı reform hareketlerini başlatması 

  

1696, Petro'nun Türklere karşı başarısı 

  

1700-1721, Petro'nun İsveçlileri yenilgiye uğratabilip, Finlandiya Körfezinde denize açılabilmesi 

  

1701-1714, İspanyol Taht Savaşları sırasında, Avusturyalıların, İspanya'nın bölüşülmesinde en büyük parsayı toplamaları 

  

1707, Kok kömürü yapma yöntemlerinin bulunuşuyla, demir cevherini eritmede kömürden yararlanma olanağının doğuşu 

  

1740-1786, Büyük Frederick (II. Frederick) yönetimi döneminde, Prusya'nın Avrupa'nın büyük güçlerinden biri durumuna gelmesi. 

  

1745, Abdül Vahab'in Arabistan'da Vahhabiliğin ilkelerini oluşturması 

  

1756-1763, Yedi Yıl Savaşları 1762, bir Alman prensesinin kocasının öldürülmesi üzerine, II. Katerina adıyla Rusya imparatorluğu tahtına çıkması. 

  

1763, İngiltere'nin Hindistan, Kanada gibi denişaşırı ülkelerde kesin zafer kazanması. 

  

1768-1774, Rusların Osmanlı ordularını ağır bir yenilgiye uğratmaları ve Küçük Kaynarca Anlaşması'nın yapılması. 

  

1772, Polonya'nın ilk bölüşülmesinde Prusyalılar ve Avusturyalılar, Türkler karşısındaki ilerleyişini durdurmak için Rusya'ya sus payı olarak 

Polonya'nın büyük bir parçasının işgaline izin vermeleri. 

  

1774, Safevi imparatorluğunun dağılması 

  

1774-1778, İspanya'nın Amerika limanlarının kıyı ticaretini yasaklayıp, kolonilere yapılan dışsatımları ve iç alımları Cadiz kentinden tekelci bir 

tutumla düzenlemesi 

  

1775-1783, Amerikan bağımsızlık savaşı 

  

1789, 1 Mayıs, Etats-Generaux'un toplanması 

  

1789, 14 Temmuz, Kralın Ulusal Meclis'i kaldıracağı söylentisi üzerine, halkın Bastille'e saldırması 

  

1789, 4 Ağustos, Ulusal Meclis'in feodal hakları kaldırarak köylü çoğunluğunu Devrim Safhalarına çekmesi. 

  

1791, Yeni Fransız anayasalarının hazırlanması 

  

1793, Polonya'nın ikinci bölüşülmesi 

  

1794, Robespierre'in öldürülmesi 

  

1795, Polonya'nın üçüncü bölüşülmesi, ile Rusya sınırlarını, batıda Vistül Irmağı'na kadar genişlemesi 

  

1799, Napoleon'un bir darbe ile iktidara getirilişi 

  

1803, Sırpların Osmanlı'ya başkaldırması, 

  

1807, İlk buharlı geminin Robert Fulton tarafından yapılması 

  

1812-1815, Napoleon'un Avrupa devletleri koalisyonunca yenilgiye uğratılması 

  

1815, Viyana Konferansı, sonucu barış anlaşmasının yapılması 

  

1821-1830, Yunan devrimi 

  

1830, Cezayir'in Fransızlarca işgali 

  

1833, Köleliğin, Büyük Britanya'nın yönetimindeki tüm ülkelerde kaldırılması 

  

1839-1841, Afyon Savaşı 

  

1839, Tanzimat Fermanı'nın ilanı 

  

1840, posta sisteminin Büyük Britanya'da kuruluşu 

  

1840'lar demiryolları ağı yapımının başlayışı 

  

1847, Liberya'nın Amerika'dan eski yurtlarına dönen eski kölelerce, Birleşik Devletler anayasasına benzeyen bir anayasa sahip bir cumhuriyet 

olarak kurulması 

  

1848 devrimleri 

  

1848, Marx'ın gittikçe yoksullaşan proleter kitlelerin bir devrimle toplumsal sorunu çözecekleri düşüncesini ortaya atması. 

  

1848-1852, Fransa'da, III. Napoleon'un devlet başkanlığında cumhuriyet dönemi 

  

1854, Japonya'nın kabuğuna çekilme politikasını bırakıp dışa açılmak zorunda kalışı. 

  

1854, Kırım Savaşı'nda Fransa'nın ve Britanya'nın Ruslara karşı Türklerin yardımına koşup, Rusların Kırım'da yenilgiye uğratılması 

  

1856, Islahat Fermanı'nın ilanı 

  

1859, İtalya'nın Kont Cavour'un çabalarıyla birleştirilmesi 

  

1859, Darwin'in canlıların evrimi kuramını ortaya atması 

  

1861-1865, Amerikan iç savaşı 

  

1863, ABD'de köleliğin kaldırılması ; 

  

1869, Süveyş Kanalı'nın açılışı 

  

1870-1871, Prusya'nın Fransa'yı yenilgiye uğratması 

  

1871, Almanya'nın, Bimarck'ın çabalarıyla birleştirilmesi 

  

1878-1908, Abdülhamid II'nin iktidarı dönemi 

  

1885, Hindistan Ulusal Kongresi'nin (Kongre Partisi'nin) kurulması 

  

1888, köleliğin Brezilya'da kaldırılması 

  

1889, İkinci Enternasyonal'in kuruluşu 

  

1889, Japon İmparatoru Meiji'nin Bismarck Almanyasını örnek alan bir Anayasa çıkarması; Diyet'in kurulması 

  

1893, Havai Adaları'nın ABD topraklarına katılması 

  

1900, Batılı devletlerin gönderdikleri uluslararası birliğin Pekin'i ele geçirmesi 

  

1901, Avusturya'nın İngiliz Uluslar Topluluğu'nun kendi kendini yöneten dominyonu olması 

  

1903, Sibirya'yı aşan demiryolunun tamamlanması 

  

1904-1905, Rus-Japon savaşı beklenmeyen sonuçla Japonların yenmesi 

  

1905, Hindistan Müslüman Birliği'nin kurulması 

  

1906, Rusya'nın, parlamenter organa sahip olması 

  

1908, Jön Türkler'in iktidara ortak olmak isteğiyle, Abdülhamid'i deviren darbeyi gerçekleştirmeleri 

  

1910, Japonların Kore kralını indirip, Kore Yarımadası'nı ülkelerine katmaları 

  

1912, Mançu hanedanının yakılıp, Çin Cumhuriyetinin kurulması. 

  

1912-1913, Balkan Savaşları ile Balkanlardaki toprakların kaptırılması 

  

1914, Berlin-Bağdat demiryolunun başlaması. 

  

1914, Panama Kanalı'nın açılması 

  

1914-1919, Birinci Dünya Savaşı 

  

1915, Japonlar'ın, Çin'deki özel ayrıcalıklarını, öne sürdükleri "Yirmi Beş İstek" ile artırmaya kalkmaları. 

  

1917, 6 Nisan, ABD Kongresi'nin Almanya'ya savaş ilanı, 

  

1917, Kasım, İkinci bir devrimci hükümet darbesinin Sosyal Demokrat seçilmesi, 

  

1918, Ekim, Alman ve Avusturya hükümetlerinin Başkan Wilson'un barışın dayandırılacağı "On Dört Nokta"sını kabul etmeleri. 

  

1918-1920, Rusya'da ve Rusya'nın sınır ülkelerde iç savaş 

  

1919, Paris Barış Konferansı'nın Rusya'daki durumu ele almaya kalkmayıp, savaşı yitiren Almanya, Avusturya ve Osmanlı hükümetlerine barış koşullarını zorla kabul ettirmeleri. 

  

1919, barış antlaşmasının, Arap dünyasının zengin ve kalabalık bölgelerini Fransız ve İngiliz koloni yönetimlerine bırakması 

  

1921, Çin Komünist Partisi'nin kurulması 

  

1922, Faşizmi İtalya'da iktidara getiren hükümet darbesi 

  

1922, Lenin'in "Yeni Ekonomik Politikası"nı (NEP) ilan etmesi 

  

1923, Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulması 

  

1925, Rıza Pehlevi'nin İran'da iktidarı ele geçirip, Mustafa Kemal'inkine benzer bir laik reform hareketini başlatması. 

  

1925, Abdülaziz İbni Suud'un Arabistan Yarımadası'nı fethedip, Mekke'nin ve Medine'nin denetimini eline geçirmesi 

  

1929, New York borsasının çökmesiyle ABD'de 1920'lerin hızlı ekonomik gelişmesinin sona ermesi 

  

1930'lar, Japon yayılmasının yeniden canlanışı 

  

1030'lar, Amerikan Başkanı Franklin D. Roosevelt'in "New Deal" politikası 

  

1931, Japonların Mançurya'yı istila etmesi 

  

1932, Irak'ın formal olarak bağımsızlığını kazanması 

  

1933, New Deal politikasının başlatılması 

  

1933, Haziran, Hitler'in iktidara gelmesiyle Almanya'nın köklü bir rejim değişikliği geçirmesi. 

  

1934, Etiyopya'nın 1896 yenilgisinin öcünü almak isteyen İtalya'nın saldırısına uğrayıp, uçakların ve zehirli gazların yardımıyla İtalya emperyalizmi 

altına sokuluşu 

  

1938 Eylül, Çekoslovakya'nın Almanların yaşadığı bölgelerinin Almanya'ya geçirilmesi 

  

1939, 1 Eylül, Hitler'in Polonya'ya saldırması 

  

1939-1945, İkinci dünya Savaşı 

  

1940 ilkbaharı, Almanların Danimarka'yı ve Norveç'i ele geçirmeleri 

  

1941, 22 Haziran, Hitler'in savaş duyurusunda bulunmadan Rusya'ya saldırması 

  

1942, Kasım'ı 1943 Şubat'ı, Ruslar'ın Almanlar'ı geri püskürtmeleri 

  

1943, Temmuz'u, Mussolini'nin, İngiliz-Amerikan birliklerinin İtalya'ya çıkmasıyla iktidardan düşmesi, İtalya'nın savaştan çekilmesi. 

  

1944, 6 Haziran, İngiliz-Amerikan birliklerinin Normandiya çıkartması 

  

1945, 1 Mayıs, Hitler'in kendini öldürmesi, Alman başkomutanlığının teslim belgesini imzalamaları. 

  

1945, Hiroşima'ya ve Nagazaki'ye atom bombalarının atılması 

  

1946, Türkiye'de çok partili hayata geçiş 

  

1947, İsrail Yahudi devletinin kurulması 

  

1947, Hindistan'ın İngiltere'den çekilmesi 

  

1947, Birleşmiş Milletler'in Filistin'in Araplar ve Yahudiler arasında bölüştürülmesi, kararı 

  

1947, Truman Doktrini 

  

1948, Ghandi'nin öldürülmesi 

  

1948 (ve 1956, 1967, 1973) İsrail-Arap savaşları 

  

1949, NATO'nun kurulması 

  

1949, komünistlerin, Kuomingtang'a karşı kesin zafer kazanıp Çin'in yönetimini ele geçirmeleri 

  

1949, ilk Rus atombombası denemesi 

  

1950, Kuzey Kore komünist yönetiminin Güney Kore'ye saldırmasıyla Kore Savaşı'nın çıkışı 

  

1953, Kore Savaşı'nda ateşkes 

  

1953-1954, Rusların, Amerika'dan birkaç ay sonra hidrojen bombalarını patlatmaları 

  

1954, Vietnam'ın Fransız egemenliğinden kurtulması 

  

1956, Macarların ülkelerindeki komünist rejime başkaldırmaları 

  

1956, Süveyş bunalımı 

  

1957, Gana'nın bağımsızlığını kazanan ilk Afrika kolonisi olması 

  

1957, Rusya'nın uzaya uydu gönderen ilk ülke oluşu 

  

1957, Roma Andlaşması ile AET'nin kurulması 

  

1958, Suriye ile Mısır'ın birleşmesi 

  

1961, Suriye'nin Birleşik Arap Cumhuriyeti'nden ayrılması 

  

1962, Fransa'da halkoyu yoklamasının Cezayir'e bağımsızlıktan yana sonuç vermesi 

  

1962, ABD Küba'daki füzelerin çekmesini istediğinde SSCB'nin üçüncü dünya savaşı korkusuylabu isteğe uyuşu 

  

1964, Vietnam'da Amerikan askeri etkinliklerinin başlayışı 

  

1966, De Gaulle Fransası'nın NATO'dan çekilerek mutlak egemenlik hakkını elinde tutmayı seçmesi. 

  

1967, İsrail ile Arap devletleri arasında Ekim Savaşı 

  

1969, ABD uzay gemilerinin ay'a inip dönmeyi başarmaları 

  

1970, Sovyetler Birliği'nin ticaret ve yatırım olanakları yolunda Federal Almanya ile görüşmelere başlaması 

  

1973, Ocak, İngiltere, İrlanda ve Danimarka'nın Avrupa Topluluğu'na tam üye olmaları 

  

1973, İsrail ile Arap devletleri arasında Ramazan Savaşı; petrol ambargosu ve ardından petrol fiyatlarının yükselmesi. 

  

1975, Yumuşamanın göstergesi olan Helsinki Anlaşması 

  

1978, Çin Halk Cumhuriyeti'nde Deng Şaoping'in önderliğinde ekonomik reformların başlaması. 

  

1979, Mısır ile İsrail arasında Camp David Andlaşması'nın imzalanması 

  

1979, İran'da Ayetullah Humeyni önderliğindeki İslamcıların bir devrimle yönetimi ele geçirmesi 

  

1979, Sovyetler Birliği'nin Afganistan'ı işgal etmesi 

  

1980-1988, İran-Irak savaşı 

  

1981, Ocak, Yunanistan'ın AT'ye tam üye olması 

  

1985-1991, Ülkesinde glasnost ve perestroika'yı uygulamaya çalışacak olan Michael Gorbachev'in başkanlık süresi 

  

1986, Ocak, İspanya ve Portekiz'in AT'ye tam üye olması 

  

1987, Temmuz, Avrupa Tek Senedi'nin (Single Act) kabul edilmesi 

  

1988, Nisan, Türkiye'nin AT'ye tam üyelik başvurusunda bulunması 

  

1989, Doğu Avrupa'da marksist ekonomilerin çökmesi 

  

1989, Kasım, Berlin Duvarının yıkılması 

  

1990, Sovyetlerin dağılması ve Soğuk Savaş'ın sona ermesi 

  

1990, Ağustos, Irak'ın Kuveyt'i işgal etmesi 

  

1990, Ekim, Almanyaların birleşmesi 

  

1991, Aralık, Bağımsızlık Devletler Topluluğu'nun kurulması 

  

1995, Ocak, İsveç, Finlandiya ve Avusturya'nın Avrupa Birliğine tam üye olmaları 

  

1996, Ocak, Dayton Barış Andlaşması ile Bosna Savaşı'nın sona ermesi... 

Safranbolu

 

Güneşe yaklaştıkça hava niçin soğuyor?

  

Dünyamızdaki ısının kaynağı güneş olduğuna göre ve bir dağın tepesi güneşe daha yakın iken orada hava niçin daha soğuk oluyor? Öncelikle şunu söyleyelim ki, güneş ile dünya arasındaki mesafeyi düşünürsek, bir dağın tepesine çıkmakla bu mesafedeki azalış çok önemsiz kalır. Güneş dünyamızdan 149.5 milyon kilometre uzakta iken dünyamızdaki en yüksek dağın yüksekliği 9 kilometreyi bile bulmaz. (Everest: 8.846)

Biz zaten her gün evimizde otururken dünyanın kendi çevresinden dönmesinden dolayı, dünyanın çapı kadar, güneşe 12 bin kilometre yaklaşıp uzaklaşıyoruz. Elips şeklindeki yörüngesinde dünya güneşin etrafında dönerken güneşe en fazla yaklaştığı mesafe 147 milyon, en uzaklaştığı mesafe ise 152 milyon kilometredir. Yani dünya zaten bir yıl içinde güneşe 5 milyon kilometre yaklaşıp uzaklaşmaktadır. Bu durum dünyamızdaki ısıyı pek etkilemez, mühim olan ışınların dik gelmesidir.

Güneşin dünyamızda yarattığı sıcaklık, ışınların yeryüzünde yansıması ile olur. Ondan sonra yükseldikçe nemli havda her kilometrede yaklaşık 6-7 derece düşer. Yani Everest'in dibi ile tepesi arasında 50 dereceden fazla sıcaklık farkı olması doğal. Bu sıcaklık düşüşü atmosferin birinci katmanına kadar böyle sürüyor. Yani yeryüzünde ısı 25 derece iken 11 kilometre tepemizde -50 dereceye kadar düşüyor. Bundan sonra sıcaklık değişiminin akıl almaz dansı başlıyor.

Atmosferin ikinci tabakası olan ve içinde ozon tabakası da bulunan 11. ve 48. kilometreler arasında hava ısısı bu sefer tam tersi yükseldikçe artıyor, tekrar sıfır dereceye kadar çıkıyor. 48. kilometreyi geçip 3. tabakaya girince ta 88. kilometreye gelene kadar tekrar düşüşe geçiyor. Bu tabakanın sonunda, yani 88. kilometrede -80 derecelere kadar düşüyor. Bundan sonra da sürekli yükselişe geçerek güneşe yaklaştıkça artıyor.

Güneşin yüzeyinden 2 milyon derece sıcaklıkla çıkan ışığın 149.5 kilometre yol kat ettikten sonra dünyamız yüzeyine yaşayabileceğimiz bir ortamı yaratacak şekilde bu kadar ince ayarla gelmesi hakikaten inanılmaz.

Yeryüzünde ısınan havanın yükseldiği doğrudur, ama hava bu enerjisini yükselirken harcar ve dağın tepesine ulaştığında çevre hava ısısı ile aynı ısı derecesine gelir. Dağ tepesinin soğuk olmasının bir başka nedeni dağ yüzeylerinin şekilleri dolayısıyla güneş ışınlarını dik alamamalarıdır. Bu nedenle dağların etekleri bile serin olur, burada ısınıp yükselen bir hava tabakası bile oluşamaz. Ayrıca dağdaki kayalarla birlikte kar ve buz da güneş ışınlarını fazla emmez ve çoğunu yansıtırlar.

Yeryüzünün ısınmasında bulutlar da önemli rol oynarlar. Dikkat ederseniz bulutsuz geceler, bulutlu gecelerden daha soğuktur. Çünkü bulutlar yerden gelen ısıyı tekrar yere yansıtırlar. Dağ zirvelerinde ise ne bu sıcaklığı yere tekrar yansıtacak bulut vardır, ne de onu tutacak yoğunlukta atmosfer.

Safranbolu

 

GÜNDELİK HAYATIMIZIN TARİHİ "Geyik Boynuzu"

 

Geyik kuzey kuşağı halklarında kutsal hayvandır. Sibirya ve Altaylarda masklarda, işlemelerde geyik teması yaygın olduğu gibi kutsal Şaman elbisesinin de motifidir. Geyik kurbanı hayvan-ata ve ebedi yaşam simgesi olarak geyik kültünün gücünü gösterir. Geyik sözcüğü Eski Türkçede yaba¬ nıllık anlamını içermektedir (Anadolu’da özellikle Yörükler dağ keçisine de geyik derler) ve eskiden geyik karşılığı olarak buğu sözcüğünün bulunması sözcükteki tarih içinde yaşanan anlam daralmasına işaret ediyor olmalıdır. İngilizce deer sözcüğünün de aynı yabanıllık anlamını içermesi geyikle doğal yaşamın özdeşleştirilmesinin evrenselliğine bir başka örnektir. Çin, Hint geleneklerinden Hititlerin geyikli güneş kurslarına kadar zaman ve mekânı aşan geyik kültü Alevi Bektaşi geleneklerinde de saflığın simgesidir. Divan edebiyatında ahû haşin dilberlere denir; ahû-yı harem Mekke, Medine’de belirli hudutlar içinde avlanması yasak olan ahû demektir. 15. yüzyıldan itibaren yazıya geçirilmiş olan Geyik Destanı, acımasız kafir avcıların eline düşen geyikle Hz. Muhammed arasında gelişen ilişkiyi hikâye eder. Destan değişik ulu kahramanların rol aldığı masal biçiminde Anadolu’da çok yerde derlendiği gibi, değişkeleri Karaçay edebiyatından Almanya’ya kadar geniş bir saha içinde mevcuttur. Ziya Gökalp’in Alageyik destanı da bu sahaya girmektedir. 

Osmanlı kuruluş efsanelerinde yer tutan Geyikli Baha’nın, müridleri ve elbette geyikleriyle Bursa’nın fethine (1326) katıldığı öyküsü, başına geyik boynuzu takan dervişleri akla getirmektedir. Orta Asya’ya elçilik göreviyle giden Ispanyol Clavijo (1404), Erzurum çevresindeki bir köyde Kalenderi olması gereken âşık denilen zahitlerin yaşadığını, gelen ziya¬ retçilere şifa dağıttıklarını, âşıkların saç ve sakallarını tıraş edip, çıplak dolaşıp, davul çaldıklarını anlatır; işte bu âşıklar evlerinin kapılarına astıkları siyah bayraklara geyik, koç ve teke boynuzları taktıkları gibi sokaklarda gezerken de bu boynuzları taşırlar. Barak Baba ve Kalenderiler hakkındaki 13. yüzyıl sonlarına kadar uzanan tasvirler, boynuzlu başlıkları doğrulamaktadır.

Charles Texier (1802-1871) beş yüzyıl sonra İnönü’de başlarında boynuz taşıyan kadınlar görür: "... sabahleyin harman savurmağa mahsus çatal ağaçlarla müsellah birtakım boynuzlu mahlûkatı görünce şaşırdım. Bunlar türkü söyleyerek tarlaya gidiyorlardı. Gözümün önündekilerin erkek yahut kadın olduklarından veya putperest bir taifenin hususi ayinlerinde bulunduğumdan şüphe ediyordum! Fakat sonra papaz efendinin izahatıyla bu İnönü sekenesinin, Hıristiyan ve Rum kilisesine mensup olduklarını öğrendim. Bu gayet garip kıyafetin ve bu alemden hariç baş tezyinatının esasını hiç kimse bilemez, bunu cenup denizleri vahşilerinin tahayyülatı bile icad edemez,” (Küçük Asya, Ali Said çevirisi, 1340). Texier’in verdiği bilgilere göre yalnız evli kadınların taşıdıkları ve zenginlerinki “daha süslü ve boynuzları ifrat derecesinde büyük”, fakirlerinki “pek ufak ve üzerleri boncuksuz” olan boynuzların, Texier, “buranın papazları o kadar cahil idi ki her ne sordumsa ‘Allah bilir’den başka bir cevap alamadım,” dese de, harman savurmaya da gidildiğine bakarak, bereket törenleriyle ilgili olması gerekir. Anadolu’da kapı üstlerine, oda duvarlarına geyik ve koç boynuzu asma geleneği yakın yıllara kadar yaşadığı gibi, Balkanlara ve Malta Adası’na kadar uzanan coğrafyada evlere boynuz asma geleneğinin sürekliliğine tanık oluyoruz.

Çin kaynaklarından öğrenildiğine göre Türk boylarından sayılan Ye-Dalarda çokeşlilik geçerlidir ve kardeşlerin karısı ortaktır; hiç kardeşi olmayan adamın karısı başında bir boynuz taşır, boynuz miktarı, kardeş sayısına göre çoğaltılır. Ye-Da toplumunda kadınların çokeşliliği anaerkilliğin geçerliliğini ve kadınlarının geyik-ata kültünün taşıyıcısı olarak ‘geyikleştikleri’ni göstermektedir. Moğolistan’a Budizmin yerleştiği dönemin ürünü olan Eski Tsaayin Biçik’te zinanın cezası Cengiz Han yasalarına göre çok hafif olduğu gibi, zina yapan kadının kocasına ‘boynuzlu’ denildiğine de tanık oluyoruz. Böylece ataerkilliğe geçişin gerçekleşmesiyle ‘geyikleşme’ erkekler için alçaltıcı bir anlam kazanmaya başlıyor.

Avrupa’da aldatılmış koca simgesi olarak geyik boynuzlu erkek ortaçağdan itibaren simgeleşmiş ve gravürlere yansımıştır. Boynuzlamak, boynuz takmak Batı dillerinde boynuz hom-kom sözcüğüyle genellikle ortak köktendir ve Vikingler gibi birçok kavim miğferlerine boynuz taktığı gibi, içme kabı, haberleşme borusu (korna) olarak kullanımı uzun süre devam etmiştir. Bu boynuzların, Büyük İskender ve sözcük anlamı iki boynuzlu olan Zülkarneyn efsaneler zincirindeki gibi  dünya egemenliğini, güç ve iktidarı gösterdiği ve anlamının tersine döndüğü anlaşılıyor. Çekecekler de eskiden boynuzdan yapıldığı için Eski Yunanca keras, Yeni Yunanca kerato boynuz sözcüğünden kerata olarak adlandırılırlardı. Kerata sözcüğü hakaret olarak anlam aşınmasına uğramış olmakla birlikte aslında ‘boynuzlu’ anlamına gelirdi.

Şeyhülislam Ebussuûd Efendi (1490-1573) “Bir cami-i şerife imam olan Zeyd’in kapısına, nâ-makûl nesneler sürülüp ve boynuzlar ve şebek asılmak ile azli lazım olur mu?” sorusuna “Olur, rey-i hâkimle” diye cevap verirken, söz konusu ‘nâ-makûl’ nesnelerin katran olabileceğini tahmin ediyoruz; Anadolu’da kapıya katran sürmek, o hane kadınlarının ahlaksızlığına işaret eder ve ev halkı böylelikle taşınmaya mecbur edilerek mahallenin namusu kurtarılırdı. Kapıya asılacak şebeğin nereden bulunduğu muamma olarak kalırken, boynuzun bir yandan kapılara kutsallık simgesi olarak asılması âdeti devam ederken, bir yandan da zinanın simgesi olması anlam kargaşasına işaret ediyor.

Kutsal geyiğin dişi olduğu bulgusu ile, ‘geyik muhabbeti’ yapanların erkek (geyik) oluşları, dönüşüm konusunda ipuçları veren, derin bir araştırma konusudur. Geyik muhabbeti deyimi Türkçede “gevezelik, yararsız, uzun uzun konuşma” (Hulki Aktunç, Büyük Argo Sözlüğü) demektir. Osmanlı okumuş sınıfı, birbirlerinin şiirlerini küçümsemek için yukarıda sözü edilen Geyik Destanı’na benzetirlerdi. Gelibolulu Mustafa Âli de örneğin 1650’lerde Molla Siyâhî’den “mücellet hezelliyâtı Geyik Destanından çok ün almış, bir yoldan azmış kişi idi” diye söz eder. 1840’larda İngilizcede stagparty (erkek geyik partisi) deyimi bekar erkekler arasındaki eğlenceyi anlatırken, 1910’larda zamanın buluşu çıplak fotoğraf çevresinde toplanan erkekleri anlatmaya başlamıştır. Deyim, ‘geyik yapmak’ biçiminde bugün de gençlik arasında yaşıyor.

Not: Kudret Emiroğlu'nun "Gündelik hayatımızın tarihi" adlı kitabından alınmıştır.

Telefon

 

Alexander Graham Bell iletişimi dönüştüren icadıyla nasıl ilgi odağı oldu

Lesley Gavin, fütürolog ve Avrupa Komisyonu danışmanı

İtalyan Antonio Meucci, bir romatizma hastasını elektrik sandalyesinde "tedavi" ettiği sırada ölümüne sebep olurken, kulağının yanındaki elektrik iletkeninden hastanın acı acı bağırdığını duyduğuna emindi. Yaptığı inceleme sonucunda Meucci, elektrik iletkenine bağlı bakır telden geçen ve sonra titreşen sesin acı bağırtıya dönüştüğünü keşfetti.

"Telefonun icadı ve uzun mesafelerle anında iletişim kurabilmesi, iletişim hakkındaki düşünce tarzımızı değiştirdi. Yalnızca insanların iş yapma tarzlarını değiştirmekle kalmadı, sosyalleşme biçimimizi de değiştirdi. Telefon, faks cihazları, e-posta ve nihayet YouTube ve Facebook gibi bilgi paylaşım servislerinin yolunu açtı."

Lesley Gavin

Bunları Biliyor Muydunuz?

~ 1936'da İngiliz telefon operatörü Bayan Jane Cain konuşan saat hizmetinin ilk sesi oldu.

~ 1937'de 999 acil çağrı numarası Londra'da hizmete girdi.

~ 2008'de Ofcom 126 milyon civarında numara tahsis etti.

Sonraki aylarda bir zardaki ses titreşimlerini toplayacak bir cihaz yapmaya koyuldu. Bu titreşen zar bir elektromıknatısın hareket edip kablodaki bir akımı harekete geçirmesini sağladı. Bu işlemin tersi cihazın diğer ucunda ses üretti. Böylece ilk telefon doğmuş oldu.

Öyleyse neden telefonun mucidi olarak bilinen kişi İskoç Alexander Graham Bell?

Meucci cihazının patentini ilk kez 1871 yılında aldı, ama 1874'te patent için ödemesi gereken 250 doları bulamadı. Bell tetikte bekliyordu. Meucci ile bir laboratuvarı paylaşıyordu ve bu müthiş icadı ticari bir başarıya dönüştürebileceğini çoktan fark etmişti.

Bell farklı sinyal frekanslarını kullanarak çok sayıda telgraf mesajı gönderecek bir sistem geliştirmek için yeterli paraya sahipti. Kendi telefon cihazında ses ona yönlendirildiğinde ince bir zar titreşiyordu. Bu da elektromıknatısın önündeki bir demir çubuğu hareket ettirip elektrik akımı üretiyordu. Diğer uçta ise bunun tersi işlem gerçekleşiyordu: Elektrik akımı demir çubuğu harekete geçiriyor, o da zarı hareket ettirip ses dalgaları üretiyordu.

Rivayete göre 14 Şubat 1876'da Bell sadece birkaç saatlik farkla Elisha Gray'i yenip cihazın patentini aldı. Böylece

ikisinin arasına düşman tohumları atıldı. Gray, Bell'i fikir hırsızlığı ile suçladı. Patent görevlisi de Bell'in kendisine rüşvet verdiğini iddia etti. Bell hayatı boyunca 600 davayla boğuştu ve her defasında kazandı. Hatta Antonio Meucci bile Bell'e dava açtı ve 1889'da öldüğünde zafere bir hayli yaklaşmıştı. Neyse ki talihsiz İtalyan nihayet 2002 yılında ABD Kongresi tarafından telefonun gerçek mucidi olarak tanındı.